Triode Dick's Page
PhonoDude
RIAA voorversterker (deel 2)
Update: 31-12-2003

De weerstanden op de gevoelige ruisplaatsen, voor in de versterkertrap, eisen min of meer metaalfilm types. We willen toch een phonotrap, geen ruisgenerator? Daarachter heb ik slechts hier en daar een carbon type gebruik. Het leeuwendeel is met ¼ watt metaalfilm weerstanden opgebouwd. Mooi kort op de buishouders. Warm worden doet deze versterker nauwelijks, met zijn lage vermogen dat in de buisjes zelf wordt verstookt. Als bijverwarming voor de koude winter zul je echt een flinke eindbak moeten maken…

Ik heb overall Auricaps gebruikt in deze phonotrap. Alle geprobeerde olie c’s leggen te veel een sluier over het geluid, wat vooral ten koste van de pinpoint plaatsing gaat. Olie koppel c’s en de minimale signaaltjes die verwerkt worden in dit phonotrapje gaan niet goed samen lijkt het. Veel openheid en transparantie verdwijnt in de olie. De Auricaps zijn zo neutraal dat het meer op een directe verbinding lijkt. En er hoeft hier niks verbloemd te worden, integendeel, de klankbalans van de PhonoDude is in mijn oren nagenoeg perfect. Geen ‘mooimakende’ honingkleurige sluiers maar ook geen vervelende scherpe randjes. De Auries hebben bovendien een groot voordeel dat ze zo compact zijn, wat geen omwegen van lange bromoppikkende bedrading noodzakelijk maakt. Een pluspunt in een gevoelig stukje buiselektronica als dit. Maar wees vrij toe te passen wat je wilt, dat is het grote voordeel van zelfbouw audio.

De voedingcondensatoren hebben een behoorlijke capaciteit, vooral om de voeding zo schoon mogelijk te maken. Een melange van Philips, JJ en Black Gate heb ik gebruikt. De Philips omdat ik die toevallig had liggen, de JJ omdat die mij steeds weer blij verrassen met hun vriendelijke stressvrije geluid en de Black Gate omdat het Black Gate is, waar ik ook een liefhebber van ben en die toevallig (lucky me) nog op de plank lagen… Het zijn VK types van 22uF/350 volt. Als ik ergens nog begin met tweaken, dan wordt dat op het gebied van de voeding c’s. Een paar (dure) Black Gates extra hier en daar zouden best wel eens nog meer zoden aan de dijk kunnen zetten… Maar zolang ik nog niet uitgeluisterd ben zoals het nu is, doe ik even niks anders als genieten. Met volle teugen. De upgradedrang is nog lang niet aan de orde.

De afschermhulsjes bederven het uitzicht op de buisjes misschien, maar scheelt wel 15 dB in brom… Je mag zelf kiezen voor het mooiste uitzicht of het mooiste geluid.

De behuizing van de voeding komt zo uit de elektronicawinkel. De versterkertrap zit in en op een gegoten aluminium kastje. Dood als een pier en prettig te bewerken. De door mij gebruikte was al voorzien van een poedercoating. Praktisch dezelfde kastjes, maar onbewerkt, zijn ook in de reguliere handel verkrijgbaar. Bij Conrad bijvoorbeeld. Wel even de spuitbus er over natuurlijk, na het ‘hakke en zage’ . Eerst met een primer, daarna de gewenste kleur.

Na het zwoegen komt het luisteren (ook geen gemakkelijke opgave met de tropische omstandigheden destijds). Het klonk gelijk heel netjes. Ik was best tevreden over de eerste resultaten. Maar eerst maar eens lekker laten inspelen die handel. Veel vermogen verstookt het niet, dus het kan mooi rond de klok aanblijven. Na twee weken vond ik het nog steeds heel aardig, maar toch begon het wat te wringen. Het moest toch nog mooier kunnen. Nu had ik het idee dat de Scratch meer relaxt werkte. Het ging hier niet om vervorming of zo, maar het leek of er iets heel lichtjes tegenwerkte. Net alsof de handrem licht is aangetrokken in de auto.

Ik besloot de tweede 5755 eens te vervangen door een 5751 met de bijbehorende weerstanden omdat deze buis een andere instelling verlangd. De RIAA curve heeft niks te lijden van deze verbouwing. Ik heb het uiteraard wel even gecheckt met een ‘ voor en na’ meting. Voor je het weet zit je te luisteren naar een verandering die niks te maken heeft met de verbouwing.

Maar om kort te gaan, binnen een minuut na aansluiten aan de platenspeler wist ik het al: dit was wat gezocht werd. Nu, na twee maanden weet ik het nog steeds… Wat heeft de platenspeler veel gedraaid de laatste tijd…

Shoot out...

Maar hoe doet deze dude het in vergelijking met zijn voorganger, mr. Scratch? Dat is een leuk verhaaltje… Een maand geleden moest noodgedwongen de platenspeler even van het rek om plaats te maken voor een bovenladende cd-speler, voor een test. Na een week was ik mijn vinyl met PhonoDude gevoel wat verloren. Ik besloot de Scratch eerst weer eens te proberen, om te zien wie wat waar ongeveer staat. Na talloze beloftes, toezeggingen en garanties (haha) kwam Scratch een paar dagen logeren.

De beide trapjes werden ruim voor gebruik op spanning gezet zodat er alleen maar een paar cinchkabels hoefden te worden omgezet. Scratch had de eerstgeborene rechten en ging voorop in de strijd. Nou, de schrik sloeg er een beetje in bij mij. Of het kwam door de dikke week ontwenning aan vinyl of zo, maar het klonk machtig lekker. Was ik daar zo druk voor geweest? Die oude rakker speelde muziek of zijn leven er van af hing. Ik moet bekennen dat er gerede twijfel was ontstaan.

Na een half uur moest het toch gebeuren en maakte Scratch plaats voor Dude. Een zucht van verlichting volgde. De PhonoDude deed het nog allemaal vanzelfsprekender, zet een nog dieper en preciezer podium neer, met vooral meer detailtekening in die diepte. De waardering voor de nieuwe phonokeizer nam slechts toe in dit vergelijk. Scratch is een phonotrap waar ik ook oud mee zou kunnen worden, geen enkele twijfel daarover, maar alle energie die de laatste maanden in de PhonoDude is gestoken komt er tóch uit. Ik ben trots op dit aaibare ding…

Tweaks:

De komende maanden zal ik nog hier en daar wat proberen te tweaken uiteraard. Hoort bij de aard van het audiobeestje. De eerste trap ligt vast, met zijn 5755 buis. Is samen met het achterliggende RIAA netwerk grotendeels bepalend voor het eindresultaat. Ben je niet in staat om een RIAA curve te meten, dan moet je hier afblijven en het 1 op 1 nabouwen. De tweede buistrap is wel tweakbaar, heel goed zelfs. Met de 5751 heb ik mooie resultaten. Maar een paar Telefunken ‘smoothplates’ ECC83’s doen het nog wat mooier in mijn oren. Zeldzame Mullards CV4004? Ja, heerlijke buis… Heb je ze? Uiteraard gebruiken… De alledaagse JJ ECC83? Geen enkel genietprobleem. Apart buisje overigen, met zijn opbouw dat meer aan een ‘framegrid’ buis als de ECC88 of andere steile buis doet denken dan aan de klassieke ECC83. De JJ heeft weinig van het overdreven zijige laidback geluid wat te veel ECC83’s helaas hebben. Gewoon gebruiken. Een paar Telefunken of Mullard buisjes, hoe fraai ook, maken je knip lichter dan de compleet gebouwde TubeDude doet. En mocht je tegen een paar oude ECC’s aanlopen? Dan is het slechts een kwestie van omprikken en beoordelen.

Als ik met tweaken resultaten boek, lees je het hier…

Slotoverweging...

Voor wie is de CD destijds eigenlijk bedacht? Dat is een regelmatig terugkerende vraag als ik zó gigantisch zit te genieten van vinylmuziek. Dat de laatste tijd weer met toenemende regelmaat wordt uitgebreid overigens. Mooie audiotijden zijn het, eerst de ontdekking van die deksels mooie Ortofon AS212 arm op de Michell Gyro, nu dit weer. Het kan niet op, lijkt het. Vinylweergave blijft maar groeien.

Encore!

Maar er is meer! Al is de PhonoDude nog zo klein en ogenschijnlijk simpel, niet iedereen is blij en even handig met het ‘harde’ bedraden van een schakeling. Doede kwam met een fantastisch idee: ‘Zal ik er eens een mooie PCB (print) voor ontwerpen?’ En die print is er nu. De kosten zijn 35 euro voor de twee printen. Links en rechts krijgen ieder een eigen print.

Zoals je zien kunt heb ik inmiddels een PhonoDude gebouwd met Doedes printen. De opbouw er van staat op een aparte PCB opbouwpagina... Ook Doede heeft een paar printen opgebouwd, 450 km verder op. De werking is zo bewezen waterdicht en de nabouwbetrouwbaarheid zo goed als 100%. Zowel bij hem als bij mij werkte het direct optimaal nadat de stekker in de wandcontactdoos ging. Soms zit alles mee...

Kijk voor een uitgebreide uitleg over de printopbouw en meetresultaten op de site van Doede, mijn 'partner in crime' van dit project.

De PCB versie is niet zo compact als de 'hardwire' opgebouwde phonotrap, maar is wel makkelijker te bouwen voor iets minder geoefende hobbyisten. Het wordt nu een (bijna) fluitje van een eurodubbeltje om je eigen buizenphono te bouwen, als er tenminste wél enig soldeerervaring in huis is. Want laten we het niet te veel bagatelliseren, er moet wel even serieus aan gewerkt worden om ook een mooie phonotrap aan het soldeeravontuur over te houden. Eén weerstand op de verkeerde plek en het eindresultaat kan pure audiosh*t zijn. Kontroleer desnoods de weerstandwaarde even met de multimeter. In de kleurcode kun je makkelijk vergissingen maken. De 1% weerstanden hebben een kleurband meer dan 'normale' weerstanden.

De bouwkosten van de TubeDude? Durf ik niet helemaal te zeggen, maar ik schat zo rond de 150 euro aan materiaal. Kan wat meer zijn of wat minder… Ligt ook aan de gebruikte behuizing en dergelijke. Verder een paar avonden vrije tijd.

 

Phonodude deel 1	verhaal
Phonodude deel 2	verhaal
Phonodude deel 3	bouwfoto's
Phonodude deel 4	opbouw printversie
Schema versterkerdeel	Update: 24-5-2006
Schema voeding
www.conrad.nl	Behuizing, weerstanden, schakelaar etc.
www.ae-europe.nl	Trafo's, buisjes, elco's e.d.
www.dddac.de	Doede's site